Bozuk yiyeceklerden etkilenmeyen bir mideye sahip misiniz, yoksa en küçük bir durumda bile karnınızda ağrılar mı hissediyorsunuz?
Gıda Standartları Kurumu (FSA), Birleşik Krallık’ta her yıl yaklaşık 1 milyon gıda zehirlenmesi vakası kaydedildiğini bildiriyor.
Yaz aylarında bu vakaların sayısında belirgin bir artış gözlemleniyor. Bakterilerin sıcak havalarda daha hızlı çoğalması bu durumu etkileyen bir etken olabilirken, FSA, pişirilmemiş gıdalar ya da çapraz bulaşmaya maruz kalmış barbekü yiyeceklerinin de rol oynayabileceğini belirtiyor.
Bununla birlikte, bazı bireylerin diğerlerine göre daha fazla gıda zehirlenmesine maruz kaldığı açık. Peki, bunun arkasında yatan nedenler nelerdir?
Bağışıklık sistemindeki farklılıklar
Bristol Üniversitesi’nden bulaşıcı hastalıklar alanında kıdemli öğretim üyesi Dr. Tristan Cogan, “Herkesin bağışıklık sistemi farklıdır. Bazı bireyler, belirli bakterilere daha önce maruz kalmış ve bu nedenle bir tür bağışıklık geliştirmiş olabilirler” diyor.
Reading Üniversitesi’nden gıda mikrobiyolojisi uzmanı Dr. Kimon Andreas Karatzas ise, “Bağışıklık seviyenizi etkileyebilecek başka faktörler de mevcuttur. Bunlar arasında genetik unsurlar da bulunmaktadır” ifadesini ekliyor.
“Midedeki asidite, kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Daha asidik mideler, daha fazla mikrobu öldürebilir ve bu sayede koruma sağlayabilir.”
“Bağırsak mikrobiyomu da önemli bir rol oynar. Özellikle klostridium perfringens patojenlerine karşı olan direncimiz, bireyler arasında değişiklik gösterir.”
“Hamile kadınlar, küçük çocuklar, bağışıklık sistemi zayıflayan bireyler ve yaşlılar gıda zehirlenmesine daha yatkındır. Bunun başlıca sebebi, bağışıklık sistemlerinin zayıf olması ve gıda kaynaklı patojenlere karşı yeterli savunma yapamamalarıdır.”
Cogan, “Yaşın da önemli bir faktör olduğunu” vurguluyor.
“Bağışıklık sistemleri zayıf olan küçük çocuklar ve yaşlı bireyler, daha fazla hastalanma riski taşır. Ayrıca, 10’lu yaşların sonları ve 20’li yaşların başlarında gıda zehirlenmesi vakalarının daha sık görüldüğünü biliyoruz. Bunun nedeni ise, evden yeni ayrılan bireylerin ilk kez yemek pişirme deneyimlerine açık olmalarıdır.”
Bazı gıdaların daha fazla risk taşıması
Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmetleri (NHS), “Her türlü gıda gıda zehirlenmesine yol açabilir” diyor.
Ancak Karatzas, tavuk ve kabuklu deniz ürünleri gibi bazı gıdaların zehirlenme riskinin daha yüksek olduğunu belirtiyor.
Bir diğer ilginç sorumlu ise salatalar. “Salatalar, besleyici değerleri açısından önemli olsa da, gıda zehirlenmesi riskinin başlıca kaynaklarından biridir. Ancak tüketicilerin bunu beklemediğini görüyoruz” diyor.
“Gıda zehirlenmesine neden olan mikroplar besleyici gıdalara da ilgi göstermektedir.”
Bakterilerin zararlılığı
Cogan, “Gıda zehirlenmesine dair tepkiler, bakterinin türüne bağlı olarak büyük farklılıklar gösterebilir” diyor.
“E.coli gibi zehirli bakteriler diğer türlere göre daha zorlu bir seyir izleyebilir.”
“Bazı bakteriler birkaç gün boyunca rahatsızlık verebilirken, diğerleri vücutta farklı organlara saldırarak daha ciddi hastalıklara yol açabilir.”
Karatzas, “Kampilobakterin Birleşik Krallık’taki gıda zehirlenmelerinin en yaygın nedeni olduğunu” vurguluyor. Bu bakteri genellikle tavukla ilişkilendirilmektedir.
“Gıda kaynaklı hastalıkların en sık görülen nedeni kampilobakter olsa da, listerya monositojen en tehlikeli olanıdır; bu bakteri, temas ettiği her üç kişiden birinin hayatını kaybetmesine neden olabiliyor.”
Beş (ya da üç) saniye kuralı ne durumda?
Gıda tüketiminde risk alıyorsanız, son kullanma tarihi geçmiş ve saklama koşulları tartışmalı olan yiyecekler sizi tehlikeye atabilir. Ayrıca, “beş saniye kuralı” diye bir şey mevcut değildir.
Cogan, “Bir yiyecek yere düştüğünde bakteriler hemen yapışır. Bu konuda oldukça etkilidirler. Yerde kalma süresi uzadıkça, daha fazla bakterinin tutunma olasılığı artar. Ancak düşürdüğünüz yiyeceğe kaç bakterinin yapıştığını ve bunların sizi ne kadar hasta edebileceğini bilmeniz mümkün değildir” şeklinde açıklıyor.
Gıda zehirlenmesinden korunma yolları
Dr. Cogan, “İlk almanız gereken önlem, pişirilmiş ve çiğ gıdaları mutfağınızda ve saklama alanlarınızda ayrı tutmaktır” diyor.
“Çiğ gıda ile pişmiş gıdalar arasındaki temas ya da kesme tahtası ve mutfak aletlerindeki çapraz bulaşma, gıda zehirlenmesinin önemli nedenlerindendir.”
“Bu kural, yıkanmamış sebzeler için de geçerlidir; hazırlamadan önce yıkamayı unutmayın. Ancak çiğ etleri yıkamaktan kaçının.”
Cogan, bağışıklık sisteminizi güçlendirmek için gıda zehirlenmesine yol açabilecek gıdaların tüketilmesi konusunda da dikkatli olunması gerektiğini belirtiyor.
“Birçok hastalığa maruz kalan toplulukların bağışıklık geliştirdiği doğru. Ayrıca, az miktarda bakteri içeren gıdaların tüketilmesinin bağışıklığı güçlendirebileceği yönünde bir teori de bulunmaktadır. Ancak bu tavsiyeyi verenlerin, bu durumu başarılı bir şekilde atlatmış olanlar olduğunu unutmamak gerekir.”
“Ne kadar bozuk gıdanın güvenli olacağına karar vermek zordur. Bir bakteriye bağışıklık geliştiren topluluklarda aynı hastalıktan çok sayıda ölüm de yaşanmaktadır. Bu tür bir riski bilerek almak yüksek bir tehlikedir.”
Gıda zehirlenmesi belirtileri
İngiltere’deki Ulusal Sağlık Hizmetleri’ne göre gıda zehirlenmesi belirtileri şunlardır:
Belirtiler genellikle enfeksiyona neden olan yiyeceği yedikten sonraki birkaç saat veya gün içinde ortaya çıkar.
Gıda zehirlenmesi durumunda yapılması gerekenler
Cogan, gıda zehirlenmesi yaşandığında şu önerileri sunuyor:
“Susuz kalmaktan kaçınmak için bol su için.”
“Hastalık geçene kadar ya da ishalin durmasının üzerinden iki gün geçene kadar okula ve işe gitmeyin. Çünkü bazı virüsler gıdayla olduğu gibi insandan insana da geçebilir.”
“Çoğu vakada vücudunuz enfeksiyonu birkaç gün içinde atlatacaktır. Ancak suyu vücudunuzda tutamıyorsanız ve susuz kalmışsanız, doktora başvurmalısınız.”
Cogan, iyileşme sürecinde beslenme düzeninizi değiştirmenizi öneriyor.
“Öncelikle hafif yemeklerle başlayın. Kendinizi daha iyi hissedene kadar az yağlı ve az lifli gıdalar tüketin.”
