İSTANBUL Kültür Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü akademik kadrosundan Dr. Öğretim Üyesi Fidan Güneş Gürgör Kılıç, “Özel gereksinimli çocukların cinsel istismardan korunması için, cinsel eğitimin aileler ve öğretmenler tarafından özellikle ele alınması gerekir” açıklamasında bulundu.
Dr. Gürgör Kılıç, “Bebeklikten yetişkinlik dönemine uzanan bir eğitim süreci olan cinsel eğitim, özel gereksinimli bireylerin sağlığı ve güvenliği açısından oldukça önemlidir. Bu konular genellikle özel gereksinimli çocuklar için göz ardı edilebilmektedir. Cinsel gelişim sürecinde destek ihtiyacı olan özel gereksinimli çocuklara, bilgilerin ebeveynler ve öğretmenler tarafından verilmesi gerekmektedir” ifadelerini kullandı.
Bireyin vücudunu ve cinsel özelliklerini tanıması, karşı cinsle ilgili bilgileri öğrenmesi, sağlık ve üreme sağlığı hakkında bilgi sahibi olması, bedenine ilişkin haklarını öğrenmesi ve kendini koruyabilmesi gerektiğine dikkat çeken Dr. Gürgör Kılıç, bilinçli yetişkinlerin bu süreçteki rolüne vurgu yaptı.
Yetişkinlerin bu süreçte üstlenmesi gereken sorumlulukları aktaran Dr. Gürgör Kılıç, “Özel gereksinimli bireyler, tipik gelişim gösteren akranları gibi bedenlerine ve karşı cinse yönelik ilgi, merak ve yönelim sergilemektedirler. Bu bağlamda, özel gereksinimli bireylere yönelik cinsel eğitim programları; beden bölümleri, cinsiyet bilgisi, mastürbasyon, regl, cinsel ilişki, flört, arkadaşlık, gebelik, doğum, doğum kontrolü, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, sosyal beceriler, sınırlar ve cinsel istismardan korunma becerileri gibi konuları içermelidir” dedi.
Dr. Gürgör Kılıç, “Bebeklik döneminde bebeğin bezinin, herkesin içinde değil, ayrı bir odada ebeveyni tarafından değiştirilmesi, özel alan kavramının yerleşmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca tuvalet eğitimi sürecinde de özel gereksinimli çocuğa bu süreçte banyo veya tuvalette, kapının kapalı olması gerektiği gibi ipuçları verilmesi ve ebeveyn tarafından desteklenmesi kritik öneme sahiptir” şeklinde konuştu.
‘ÇOCUK İÇİN ÖZEL ALAN OLUŞTURULMALI’
Görsel desteklerin ve sosyal öykülerin bu süreçte kullanılabileceğine dikkat çeken Dr. Gürgör Kılıç, 3-4 yaşından itibaren ayrı odalarda uyumanın önemine şu sözlerle değindi:
“Aynı odayı paylaşma durumu, ebeveyn ve çocuğun birlikte bulundukları oda içerisinde, giyinip soyunurken ya da uyurken birbirlerinin özel alanlarını ihlal etme durumunu ortaya çıkarabilir. Eğer evde ayrı bir oda yoksa, anne-babanın odası herhangi bir malzeme ile bölünmeli ve çocuk için özel bir alan yaratılmalıdır.”
‘HAYIR DEME BECERİSİ KAZANDIRILMALI’
Özel alan ve toplumsal alan kavramlarının bebeklik döneminden itibaren üzerinde durulması gerektiğini belirten Dr. Gürgör Kılıç, mahremiyet eğitiminde dikkat edilmesi gereken noktaları şu şekilde sıraladı:
“Çocuklara özel alanın neresi olduğu, bu alanda neler yapabilecekleri, toplumsal alanların neresi olduğu ve bu alanlarda uygun davranışların neler olduğu öğretilmelidir. Bu süreç görsel materyallerle desteklenmelidir. Ayrıca ‘hayır’ deme becerisi, özel gereksinimli çocuklar için önemli bir çalışma konusudur. Çocuk, istemediği durumlarda herkese hayır diyebilmelidir. İyi dokunuş ve kötü dokunuş gibi kavramlar da bu süreçte ele alınmaktadır. Çocuğa, anne-babası bile öpülürken, ‘seni öpebilir miyim?’ ya da ‘sana sarılabilir miyim?’ gibi sorular sorulmalı ve izin aldıktan sonra öpülmesi ya da sarılma davranışının gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır. Bu, çocuğun bedeninin kendisine ait olduğu ve o konuda kararları kendisinin alabileceği algısını güçlendirir.”
Çocukların eğitim sürecinde akraba veya tanıdık kişilerle sarılmaya zorlanmamalarının önemine değinen Dr. Gürgör Kılıç, “Özel gereksinimli çocuğun tokalaşması ya da uzaktan selam vermesi bile iletişim açısından yeterlidir. ‘Beni öpersen sana bunu vereceğim’ veya ‘benimle fotoğraf çektirirsen şunu yaparım’ gibi zorlayıcı davranışlardan kaçınılmalıdır. Bedeninin kendisine ait olduğu bilincini kazanamamış bir çocuk, başkalarının inisiyatifiyle mahremiyet ihlaline veya istismara uğrayabilmektedir” dedi.
‘BEDEN TANITIMINDA, LAKAP VE TAKMA İSİM KULLANILMAMALI’
Çocuklara öncelikle bedenlerinin tanıtılması gerektiğini vurgulayan Dr. Gürgör Kılıç, “Beden tanıtımında anatomik terimlerin kullanılması önemlidir; takma isimler ve lakaplar kullanılmamalıdır. Kişisel alan öğretiminde, çocuğun etrafına bir çember çizilebilir. Bu çemberin içine kimseyi almaması gerektiği ve insanlarla arasındaki mesafenin en az bir kol boyu olması gerektiği, hem aile hem öğretmen tarafından öğretilmelidir. Ayrıca tanıdık ve yabancı kişiler arasındaki farkların, fotoğraflarla desteklenerek öğretilmesi de önemlidir. Ergenlik dönemine yaklaşırken cinsel organların temizliği, tüylerin neden alınması gerektiği ve nasıl yapılacağı gibi konular mutlaka çocuklara öğretilmelidir. Bu süreçte erkek çocukların babalarıyla, kız çocukların anneleriyle çalışması büyük önem taşımaktadır” dedi.
Gelişim sürecinde ailelerin zorlandıkları noktalarda özel eğitim uzmanından destek almasının faydalı olabileceğini belirten Dr. Gürgör Kılıç, öğretmenler ve aileler için şu önerilerde bulundu:
“Aileler, çocuklarına okuma-yazma süreçlerinde nasıl destek oluyorlarsa, cinsel eğitimi de en az akademik alanlar kadar önemli görmelidirler. Okullarda kapsamlı cinsellik eğitimine dair ayrıntılı bir müfredat geliştirilmelidir. Öğretmenlerin bu süreçte kullanabilecekleri görseller ve öyküler bu müfredat ile birlikte sağlanmalıdır. Böylece özel gereksinimli çocukların toplumsal kabulü, bağımsız yaşama geçişi ve cinsel istismardan korunma becerileri etkin bir şekilde öğretilebilir.”
