İklim değişikliğiyle mücadele amacıyla ortaya atılan yeni bir proje, Massachusetts Üniversitesi’nden bilim insanlarının geliştirdiği bir araştırmanın izinden gidiyor. Microsoft’un kurucusu Bill Gates tarafından desteklenen bu proje, 2021 yılında kamuoyuyla paylaşıldığında büyük yankı uyandırmıştı. Ancak proje, 2023 yılının mart ayında durdurulmuşken “Make Sunsets” adlı bir şirket, benzer bir projeyle karşımıza çıktı ve bunu bir kazanç kaynağına dönüştürmeye başladı. Güneş ışığını engellemeyi hedefleyen bu yönelim, ‘güneş blokajı’ olarak adlandırılıyor ve aslında Gates’in desteklediği “SCoPEX” isimli çalışmadan farklı bir yol izliyor. Bu proje, balonlarla stratosfere kükürt dioksit göndermeyi talep ederek, küresel ısınmayı azaltmayı amaçlıyor.
2023 yılında Meksika’da yola çıkan Make Sunsets şirketi, şimdiye kadar “soğutma kredisi” olarak adlandırılan ve gramı 10 dolardan işlem gören 110 balon gönderdi. Kurucuları, bu balonlarla Şubat 2023’ten bu yana gönderilen 53 kilogram kükürt dioksitin, yaklaşık bir yıl boyunca 2,5 milyon ağaç dikmenin sağladığı “soğutma etkisi”ne eşdeğer olduğunu iddia ettiler. Ancak bu fiziksel etki, birçok bilim insanı tarafından şüpheyle karşılanıyor. Bu noktada bilim insanları, projenin oldukça sorunlu ve tehlikeli olduğunun altını çiziyorlar.
110 bilim insanı, imzaladıkları bir deklarasyon ile bu çalışmanın yasaklanmasını talep ediliyor. Çünkü Bill Gates’in desteklediği SCoPEX projesinin sona ermesi, kamuoyundan gelen ciddi tepkiler neticesinde gerçekleşmişti. Bilim insanlarına göre, bu tür ‘aerosol enjekte etme’ projeleri, yarar sağlamaktan çok çevresel ve sosyal riskler taşımaktadır. Çok sayıda uzmanın görüşleri, bu tekniğin, küresel iklim üzerinde olumsuz etkiler yaratacağını ve ozon tabakasına zarar verebileceğini ortaya koyuyor. Bunun yanı sıra, bazı hava düzenlerini bozma ya da yer seviyesinde kirliliğe yol açma gibi yan etkilerinin olabileceği de vurgulanıyor.
İngiliz gazetesine göre bir iklim teknolojisi araştırmacısı olan Dr. Shuchi Talati, projeyi “değeri düşük bir çöp kredisi” olarak değerlendirerek, iklim krizinin sadece ticari çözümlerle çözülemeyeceğini ifade etti. Bu sebeple Meksika hükümeti, Make Sunsets’in projesini izinsiz deney olduğu gerekçesiyle yasakladı. Şirket, bu gelişmenin ardından Amerika Birleşik Devletleri’ne taşındı.
CNN Türk’te yer alan bir haberde, Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen, tarihi bir örnek vererek güneş kalkanı teorisini tartıştı. 1815’te Endonezya’daki Tambora Yanardağı’nın patlaması sonrası atmosfere yayılan büyük miktarda tozun, dünya üzerindeki sıcaklıkların düşmesine yol açtığını dile getirdi. Kurumun Cenevre şubesinden bir başka uzman, bu tür müdahalelerin doğaya zarar verme ihtimali üzerinden gitmekte ve bilinmeyen yan etkilere karşı uyarıyor.
Yıldız Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Şükrü Ersoy, doğaya yapılacak bu tür ani müdahalelerin beklenmeyen sonuçlar doğurabileceğini ifade ederek, yeryüzündeki ısınma sebeplerini ortadan kaldırmak gerektiğini belirtti. Öte yandan, İTÜ İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Hüseyin Toros, güneş ışığını azaltmanın kampanyalarının doğal dengeyi tehlikeye atabileceğine dikkat çekti. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde görevli uzmansa, bu tür bir projenin tarımsal faaliyetlere olumsuz etkileri olabileceğini belirtti ve yüksek sıcaklıklara ihtiyaç duyan tarım ürünlerinin yetişemeyeceğine dikkat çekti.
Sonuç olarak, iklim değişikliğiyle mücadele için sunulan yöntemler üzerinde geniş bir
